abdülhak hamit tarhan

tanzimat döneminde batı tesirlerini türk şiirine sokan şair, tiyatro yazarı ve diplomat. 5 şubat 1851’de istanbul’da doğdu. babası, dedesi ve soyu ilim aleminde isim yapmış şahsiyetlerdi. dedesi abdülhak molla, ikinci mahmud ile abdülmecid hanın hekimliğini yapmış, şiir ve tarihle uğraşmıştı. babası hayrullah efendi ise, meşhur bir tarihçi ve diplomattı.

abdülhak hamid ilk tahsiline evliya hoca, behaeddin ve hoca tahsin efendi gibi özel hocaların huzurunda başladı. özellikle hoca tahsin efendinin abdülhak hamid üzerindeki etkisi büyüktür daha sonra bebek köşk kapısındaki mahalle mektebi ile rumelihisar rüşdiyesine kısa süre devam etti. ailesi tarafından paris’te eğitim yapması uygun görülünce ağabeyi nasuhi bey ile 1863 ağustosunda paris’e gitti. orada özel bir koleje başladı. kısa zamanda fransızcasını ilerletti. 1,5 sene tahsilden sonra, yanlarına gelen babası ile istanbul’a döndü. istanbul’da fransız mektebine başladı ve fransızcasını ilerletmek için babı ali’de tercüme odasına girdi. on dört yaşlarındayken, tahran büyükelçiliğine tayin edilen babasıyla birlikte iran’a gitti ve 1,5 sene özel olarak farsça dersleri aldı. babasının 1867’de vefatı üzerine istanbul’a döndü.

istanbul’a döndükten sonra, önce maliye mektubi, daha sonra sadaret kaleminde vazife yapan abdülhak hamid, buralarda ebüzziya tevfik ve recaizade mahmud ekrem’le tanıştı. sami paşa’dan hafız divanı’nı okudu. bu arada tahran hatıralarını anlatan macera-yı aşk adlı ilk eserini yazdı ve meşhur makber mersiyesini yazmasına sebeb olan fatma hanımla evlendi. 1876 senesinde hariciye mesleğini seçen abdülhak hamid paris sefareti ikinci katibliğine tayin edildi ve iki buçuk sene vazife yaptı. bu arada fransız edebiyatını yakından tanıma fırsatını buldu. paris dönüşü bir süre açıkta kalan abdülhak hamid, 1881’de poti, 1882’de golos, bir sene sonra da bombay başşehbenderliklerine tayin edildi. bombay’da üç sene kaldı. eşi fatma hanımın rahatsızlığının artması üzerine, istanbul’a dönmek için yola çıktı ise de, fatma hanım beyrut’ta vefat etti.
abdülhak hamid bombay dönüşünde londra elçiliği başkatipliğine tayin edildi. fakat zeynep isimli manzum piyesi yüzünden vazifeden alındı. bir süre boşta gezdikten sonra edebiyatla uğraşmayacağına söz vermesi üzerine, tekrar londra’daki eski görevine gönderildi. bu gidişinde ingiliz olan nelly hanım ile evlendi. 1895 senesinde lahey büyükelçiliğine iki sene sonra tekrar londra elçiliği müsteşarlığına tayin edildi. hanımının rahatsızlanması üzerine, 1900’de istanbul’a dönen abdülhak hamid, 1906’ya kadar istanbul’da kaldı. 1906’da brüksel büyükelçiliğine tayin edildi. 1911’de hanımı nelly’nin ölümü üzerine belçikalı lüsyen lucienne hanım ile evlendi. balkan savaşları sırasında kabine tarafından azledilince istanbul’a döndü. maarif nezareti teklif edildi ise de kabul etmedi. bir süre açıkta kaldıktan sonra ayan üyeliğinde bulundu. mütareke yıllarında viyana’ya gitti. burada sıkıntılı günler geçirdi. cumhuriyetin ilanından sonra anavatana döndü. 1928 senesinde istanbul milletvekili seçildi ve ölünceye kadar mebus olarak kaldı. kendisine vatana üstün hizmet fonundan maaş bağlandı. ayrıca belediye de, dayalı döşeli bir apartman dairesi verdi. 12 nisan 1937’de istanbul’da öldü. mezarı zincirlikuyu’dadır.

abdülhak hamid, tanzimat sonrası bütün edebi ve siyasi devirleri yaşamış bir şairdir. tanzimatı, meşrutiyetleri ve cumhuriyeti görmüştür. bu devirlerdeki tanzimat, servet-i fünun, edebiyat-ı cedide, milli edebiyat ve cumhuriyet devri edebiyatlarını yakından tanıdı. ayrıca uzun seneler doğuda ve batıda diplomat olarak bulunması her iki edebiyatı tanımasına sebep oldu. bu sebeple türk şiirine batıdan yeni konular, serbest düşünce ve şekiller getirdi. ilk başlarda tanzimat ekolünün tesirinde kalmış sonra batıyı tanıyınca, klasik edebiyattan ayrılarak batı tekniği ile eser vermiştir. edebiyatımızın yeni bir çehre kazanmasında recaizade ekrem daha çok teorik yönünü işlerken, hamid yazdıklarıyla bunu uygulamıştır. eserlerinde batı edebiyatından bilhassa shakespeare ve victor hugo’nun tesirleri açıkça görülür. şiirlerindeki başlıca konu romantik ve felsefi düşünceler, ölüm duyguları ve insan kaderi hakkındadır. şiirlerinde pekçok yabancı kelime vardır. batı yazarlarından etkilenerek yazdığı dramalar türk tiyatrosuna felsefi düşünceyi sokmuştur. kendisine son zamanlarda şair-i azam (en büyük şair) ünvanı verilmiştir.

şiirleri:
sahra (1878)
makber (1885)
ölü (1886)
hacle (1886)
bir sefilenin hasbihali (1886)
bâlâ’dan bir ses (1911)
validem (1913)
ilham-ı vatan (1918)
tayflar geçidi (1919)
ruhlar (1922)
garâm (1923)
arziler (1925)

oyunlari:
içli kız (1874)
sabr ü sebat (1875)
duhter-i hindu (1875)
nazife yahut feda-yı hamiyet (1876, 1919)
tarık yahut endülüs fethi (1879, 1970)
eşber (1880, 1945)
zeynep (1908)
macera-yı aşk (1910)
ilhan (1913)
tarhan (1916)
ibn-i musa yahut zatülcemal (1917)
sardanapal (1917)
abdullah-i sagir (1917)
finten (1918, 1964)
ibn musa (1919, 1928)
yadigar-ı harb (1919)
hakan (1935)